W ostatnich dniach do Grybowa zawitał wyjątkowy gość. Mowa o prof. Barbarze Einhorn, która do Miasta nad Białą przyleciała specjalnie z Nowej Zelandii gdzie mieszka na stałe, by odwiedzić ziemię swoich przodków. 

O wizycie oraz jej przebiegu poinformował profil “Saga Grybów” (Społeczne Archiwum Grybowa – przyp. red.) założony przez grybowianina Kamila Kmaka, zajmujący się dokumentacją i udostępnianiem treści związanych z historią oraz aktualnym życiem miasta nad Białą.

Z okazji wizyty profesor w poniedziałek 15 września w Kinie “Biała” odbyła się projekcja filmu pt. “W pamięci unieść świat” traktującego o rodzinach Einhornów i Walorów, żydowskich i chrześcijańskich sąsiadach z tej samej kamienicy. Po filmie dokonano odsłonięcia Kamieni Pamięci w grybowskim rynku, przed dawnym sklepem z porcelaną Izaaka Einhorna (Rynek 13), by upamiętnić samego Izaaka, jego siostrę Sarę Landau i Suchera Berla Landaua, męża Sary, ofiary Zagłady w 1942 r.

– W trakcie wizyty w Muzeum Parafialnym w Grybowie, z pomocą Pani Marii Filipowicz-Solarz, odnaleźliśmy wpis Pani Einhorn w księdze gości, pochodzący sprzed 28 lat, z lipca 1997 roku, kiedy pierwszy raz przyjechała do Grybowa, szukając miejsca urodzenia dziadka i grobów pradziadków. Wtedy przyjął ją serdecznie ks. Adam Kaźmierczyk, kustosz Muzeum i opiekun pamięci o wszystkich, również żydowskich grybowianach. Barbara, której rodzice byli żydowskimi uchodźcami z Europy do Nowej Zelandii w 1939 roku, jest żoną anglikańskiego pastora Paula Oestreichera. Z dużym zainteresowaniem zwiedziła grybowską wystawę stałą “Święci Wschodu i Zachodu” – informuje Kamil Kmak. 

Jak dodaje, prof. Barbara Einhorn 15 września stanęła znów na rynku w Grybowie, z czego bardzo się ucieszyła. 

– Razem z nią i Panią Wiktorią Ziębą-Firek (z domu Walor), dawną sąsiadką Einhornów i Landauów, odsłoniliśmy przed niegdysiejszym sklepem Izaaka Einhorna trzy Kamienie Pamięci, jako część międzynarodowego projektu Stolpersteine i jednocześnie projektu “W pamięci unieść świat”, który rozwinęliśmy jako Saga Grybów, z zaangażowaniem bardzo wielu Grybowian i przy wsparciu Forum Dialogu Forum for Dialogue. Kamieniami Pamięci imiennie zostali upamiętnieni: Izaak, Sara i Sucher Berl. Na schodkach, kiedyś prowadzących do sklepu z porcelaną, symbolicznie umieściliśmy porcelanowe filiżanki. Każda z nich nosi odbicie Grybowa i dawnego świata. Świat, z jakiego wyrastamy, z jakim jesteśmy zżyci, nasza codzienna stabilność, nasze rzeczy doczesne, nasze relacje – tak jak porcelana – są kruche – przypomina Kamil Kmak. 

Jak dodaje twórca profilu “Saga Grybów”, jednym z punktów tej wyjątkowej podróży po ziemi przodków był gościnny dom Zofii Gołębiowskiej z domu Kumorkiewicz, która, jako grybowianka od urodzenia – ponad wiek temu – pamięta sklep z porcelaną Izaaka Einhorna, brata dziadka Barbary.

Budynek znajdował się tuż obok jej szkoły. 

– Warto wiedzieć, że piękne kute, metalowe poręcze schodów, jakie znajdują się w kamienicy (Rynek 13-14), wykonane były w warsztacie ojca Pani Zofii, Alfreda Kumorkiewicza, jak wiele innych kutych, ozdobnych poręczy, bram, balustrad, metalowych ogrodzeń w Grybowie, ale też w Krynicy i innych miejscowościach. Dziękujemy za zaproszenie otrzymane od Pani Zofii, córki Marii i wnuczki Joanny – dodaje Kamil Kmak i już zapowiada, że wspomnienia Zofii Gołębiowskiej zostaną spisane tworząc osobną opowieść i mają być zawarte w Grybowskiej Mapie Pamięci (LINK). 

Saga Grybów pragnie podziękować:

Wiktorii Ziębie-Firek i P. prof. Barbarze Einhorn, za wspólną podróż przez przestrzeń i czas, za ich świadectwo i za słowa kierowane do młodzieży – o byciu nadzieją na lepszy świat.

Państwu Grażynie i Wojtkowi Fydom za zaangażowanie w realizację filmu – to dzieło wyjątkowe, które zapisze się w historii Grybowa.

Michaelowi Strengerowi za udostępnienie fotografii rodzinnych Einhornów, Strengerów, Landauów i Emmerichów.

Zarządowi Bank Spółdzielczy w Grybowie, za serdeczną gościnność podczas realizacji nagrania w 2024 roku.

Forum for Dialogue za współfinansowanie projektu – montażu filmu, zakupu tabliczek – Kamieni Pamięci, pamiątkowych filiżanek, wykonania interaktywnej Grybowskiej Mapy Pamięci, dokumentacji projektu.

Burmistrzowi Miasta Grybów Pawłowi Fydzie za zezwolenie na zamieszczenie Kamieni przed dawnym sklepem Izaaka Einhorna przy grybowskim rynku oraz za wykonanie montażu Kamieni.

Przedstawicielowi Gminy Wyznaniowej Żydowskiej z Krakowa, P. Bolesławowi Jagodskiemu, oraz przedstawicielom Stowarzyszenia Drugie Pokolenie – Potomkom Ocalałych z Holokaustu, P. Ewie Łuczyńskiej i P. Piotrowi Gutkowskiemu, którzy przybyli do Grybowa z Warszawy.

Centrum Kultury w Grybowie, P. Anecie Galei-Ligęzie i P. Tomaszowi Szafrańskiemu, za gościnę w Kinie “Biała” w Grybowie i pomoc techniczną w realizacji seansu filmowego.

Uczniom i nauczycielom grybowskich szkół: SP nr 1 w Grybowie, SP w Siołkowej, LO im. A. Grottgera w Grybowie – za udział w projekcie i Waszą skupioną uwagę. Dziękujemy szczególnie uczennicy LO, Julii Klocek, za wykonanie muzyki na skrzypcach podczas uroczystości.

Wszystkim Grybowianom i gościom, za obecność, życzliwość, uwagę, wsparcie i wspólną pamięć.

Kamienie Pamięci znajdziecie w Grybowie pod adresem: Rynek 13. Zainteresowanie filmem powoduje, że prawdopodobnie Saga w porozumieniu z Centrum Kultury w Grybowie zorganizuje kolejny pokaz lub pokazy filmu w Kinie “Biała”.